قطعه ای از یک پازل

نسبت مناسک دینی با واقعیت های روزمره زندگی

حجت الله صیادی؛

کارشناس ارشد مدیریت بازرگانی دانشگاه شاهد

   سوال های مختلفی از جنس موارد زیر پیش رویم بوده است. اینکه تفاوت زیارت با روال دید و بازدیدهای روزمره زندگی چیست؟ تفاوت اردوی راهیان نور با فضای هر روزه دانشگاه چیست؟ نسبت بین هیئت و سایر خلوت های ما چیست؟ تفاوت شیوه زندگی ای که در اردوی جهادی پیش می گیریم با زندگی شهری چگونه است؟

   اما سوال های مهم تری نیز وجود دارد! آیا مناسبت های حاکم بر هر یک از قالب های فوق، امکان تسری به زندگی روزمره را دارند؟ اگر نه، پس چرا آنها را انجام می دهیم؟ آیا این امورصرفاً برای ما جنبه تخدیری  دارند؟

   یعنی هیئت میرویم تا از این زندگی به اصطلاح لعنتی رها شویم... جهادی می رویم تا مدتی دور از قیل و قال دنیا بگذرانیم... زیارت می رویم تا روحمان را فقط به یک نقطه وصل کنیم... و قس علی هذا.

   به راستی حکمت این سفارش ها در مورد زیارت چیست؟ اگر قرار است این قالب ها صرفاً اموری آنی و غیرپایدار باشند، آیا این قدر سفارش را می طلبد؟

   به اصطلاح برادران جامعه شناس، چرا این قالب ها کارکردهای مناسب و مطلوب خود را ندارند؟ چرا حال و هوای درس اخلاق آقامجتبی تهرانی(ره) را نمی توانم در فضای شهر، در مترو، بازار، دانشگاه و... حفظ کنیم؟

   باید فهمی از ماهیت این قالب ها به دست آورد تا بتوان راهی برای نزدیک شدن به پاسخ جست. قضیه این است که این قالب ها لایه عینی و ظاهری زندگی ما را شکل می دهند. چیزی که این روزها زیاد به کار برده می شود؛ یعنی همان سبک زندگی. سبک زندگی اشاره به رویی ترین لایه زندگی ماست. باید دقت داشت که مناسبات ظاهری ما ریشه در تفکری دارند. اگر کمی دقت کنیم، قالب های مذکور به نوعی گره خورده باتفکر برگرفته از سنت اصیل دینی ما هستند؛ هر چند هر کدام از این قالب ها، در طول زمانی دچار آسیب هایی شده اند و در آینده نیز خواهند شد. به عبارت دیگر زیارت، هیئت، اردو جهادی، راهیان نور و... قطعاتی از یک پازل هستند و نقطه اشتراکی آنها را به هم مرتبط می سازد. با کمی تامل می توان «طلب زندگی مبتنی بر تفکر دینی» را می توان گمشده­ی این موارد دانست.

  پس هر کدام از اینها، قالب هایی از یک  سبک زندگی مبتنی بر تفکر به سوی دینی شدن هستند؛ امادر واقعیت کارکرد مطلوب  و مورد انتظار را ندارند. چرا؟

   شاید یک جواب این باشد که اولاً این موارد همه مناسبات زندگی ما را شکل نمی دهند؛ یعنی قالب های دیگری نیز در زندگی ما وجود دارند که لزوماً برگرفته از تفکر دینی نیستند. ما در طول روز با موارد زیادی روبه رو می شویم که به نوعی دلخواه زندگی دینی مورد مطالبه ما نیست؛ مناسبات موجود در مترو، بازار، دانشگاه، ادارات، ما را به فضای موجود در زیارت و اردوی جهادی  و مولفه هایی چون جهادی زیستن، عاشورایی بودن، مومن بودن و... رهنمون نمی کنند.

   ثانیاً اینکه قالب های مذکور نسبت تام و اکمل با یکدیگر ندارند؛ یعنی با وجود اشتراک، گویی تافته جدا بافته هستند. به عبارت دیگر اینها را می توان قطعات از یک پازل دانست که هنوز به طور کامل در جایگاه صحیح خویش قرار نگرفته اند؛ هر چند می دانیم متعلق به این پازل هستند. از سوی دیگر قطعات دیگری در این پازل وجود دارند که سنخیتی با پازل ندارند، اما خود را به نوعی جای داده اند و بیننده از دور آنها را متناسب جایگاهشان می پندارد.

   در ساختار تمدن دینی، مسجد به عنوان نماد و جایگاه پرستش، نقش محوری دارد و بقیه امورات مربوط به زندگی، حول مسجد به عنوان کالبد تفکر توحیدی شکل می گیرند؛ قضاوت در مسجد صورت می گیرد؛ مشکلات خانوادگی و روزمره مردم با محوریت عالم دینی حل می شود؛ عالم دینی صرفاً جایگاه اخلاقی ندارد، بلکه امور مربوط به طبابت و نیازمندیهای جسمی، روحی و اجتماعی افراد مورد پوشش قرار می گیرد. بنابراین مناسبات شما در بازار، مدرسه، حمام، مطب و... متذکر توحید بینی و توحیدگری است.

   در شرایط فعلی، شاید یکی از مهم ترین امور، یافتن نسبت بین قالب های رایج زندگی دینی متناسب با عصر حاضر و سعی در اتصال حقیقی بین آنها باشد، تا از این جدا افتادگی کمی بتوان کاست.

و الحمدلله